“Een sterk klimaatbeleid is niets minder dan opkomen voor de volksgezondheid”, stelt een coalitie van alle Belgische ziekenfondsen (CM, Onafhankelijke Ziekenfondsen, Solidaris, Liberale Mutualiteiten en de Neutrale Ziekenfondsen) en Bond Beter Leefmilieu. Want laten we vooral niet vergeten wat de klimaatcrisis werkelijk is: één van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid van deze eeuw.
De wisselwerking tussen klimaat en gezondheid is onmiskenbaar. We voelen de effecten van een veranderend klimaat nu al, en de wetenschap toont aan dat de impact enkel zal toenemen. Bosbranden, luchtvervuiling, hittegolven, overstromingen en stress vormen geen elementen van een abstract toekomstbeeld meer, maar zijn een groeiende last die onze gezondheid en ons zorgsysteem zwaar belast. Een klimaatbeleid dat met de voeten sleept, leidt tot onaanvaardbaar hoge kosten en wordt in de eerste plaats betaald met menselijk lijden.
De afgelopen zomers hebben de nood aan een adequate klimaataanpak pijnlijk duidelijk gemaakt. De toename van hittegolven, zowel in frequentie als intensiteit, zorgen voor een stijging van gezondheidsproblemen zoals hitteberoertes, uitdroging (vooral jonge kinderen zijn kwetsbaar) en hartklachten, maar ook meer mortaliteit, zeker bij de oudere bevolking. Onze steden, met helaas nog te weinig groene en blauwe zones, worden omgevormd tot onleefbare hitte-eilanden. Ook de volgende generaties lopen gezondheidsrisico’s als we niets ondernemen. Klimaatverandering veroorzaakte deze zomer al 7 op de 10 Europese hittedoden. Recent onderzoek toont aan dat Belgische kinderen die geboren zijn in 2020 maar liefst zes keer meer extreme hittegolven meemaken dan Belgen geboren in 1960. Dit zal gevolgen hebben voor hun fysiek en mentaal welzijn.
Tegelijkertijd groeit de druk op onze waterhuishouding. Extreme weersomstandigheden zoals droogte en zware regenval zorgen onder meer voor overstromingen, wisselvallige oogsten en een verminderde beschikbaarheid van drinkwater. In Vlaanderen, de enige regio in West-Europa die kampt met extreme waterschaarste, moet het garanderen van een veilige en stabiele drinkwatervoorziening daarom de hoogste prioriteit krijgen in ons klimaat- en gezondheidsbeleid.
Fossiele brandstoffen zorgen niet enkel voor klimaatverstoring, de verbranding ervan maakt ons ook ziek: roet en stikstofoxiden zorgen voor de irritatie van luchtwegen, astma en vroegtijdige sterftes. Kinderen zijn hierbij bijzonder kwetsbaar: ze zijn nog in volle ontwikkeling en ademen dichter bij de uitlaat van (vracht-)wagens. Volgens de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie worden alle Vlamingen blootgesteld aan te veel fijn stof en ozon, en bijna alle Vlamingen aan te veel stikstofdioxide. In België sterven ongeveer 10 keer meer mensen vroegtijdig door luchtvervuiling dan dat er verkeersdoden zijn. En dit heeft ook een grote impact op de uitgaven van onze ziekte- en invaliditeitsverzekering.
De klimaatcrisis raakt de samenleving bovendien niet gelijk: ze verdiept de sociale ongelijkheid. Kwetsbare groepen, zoals ouderen, mensen met chronische aandoeningen en mensen met beperkte financiële middelen worden het hardst getroffen. Om die reden is klimaatactie ook een kwestie van sociale rechtvaardigheid en is er een hoge nood om maatregelen te nemen die een eerlijke en rechtvaardige transitie kunnen realiseren.
Het aanpakken van de klimaatcrisis is een cruciaal onderdeel van een effectief preventiebeleid voor onze volksgezondheid. Een gezond leefmilieu is niet mogelijk zonder een krachtig klimaatbeleid. Investeren in hernieuwbare energie, efficiënt openbaar vervoer, veerkrachtige landbouw, en meer groen en water in onze steden en gemeenten is niet alleen goed voor het milieu. Het zijn stuk voor stuk maatregelen die cruciaal zijn voor onze volksgezondheid. Beleid dat de uitstoot van broeikasgassen vermindert, leidt tot schonere lucht. Meer groen en blauw in steden helpt niet alleen om het hitte-eiland effect te bestrijden, maar verbetert eveneens de mentale gezondheid van de inwoners en nodigt uit tot meer beweging. Het is bovendien belangrijk dat er meer onderzoek wordt gedaan naar de effectieve impact en kosten van klimaatverandering op de volksgezondheid.
Door klimaatbeleid nu bovenaan de agenda te plaatsen, winnen we twee keer: we versterken zowel de volksgezondheid als de veerkracht van onze samenleving. Dit is geen kost, maar een investering in onze toekomst. Daarom zullen de ziekenfondsen ook aanwezig zijn op de Klimaatmars op 5 oktober in Brussel en roepen we onze politici op om dringend concrete, effectieve maatregelen te nemen en zo een ambitieuzer klimaatbeleid te voeren.
