Een recente studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, waarvan het rapport gepubliceerd is in het magazine Environment International (enkel beschikbaar in het Engels), in samenwerking met de KU Leuven, HEAL (Health and Environment Alliance), VITO, de Universiteit van Hasselt en IRCEL, heeft de impact van LEZ’s (Low Emission Zones – lage-emissiezones) op de luchtkwaliteit in 3 grote Belgische steden geëvalueerd: Brussel, Antwerpen en Gent. Het doel: bepalen of deze zones, waarin het verkeer van de meest vervuilende voertuigen wordt beperkt, echt bijdragen aan schonere lucht, en, uiteindelijk, aan een betere gezondheid van de bevolking.
Significante resultaten in de pionierssteden
Het rapport toont bijzonder overtuigende resultaten in Brussel en Antwerpen, waar de LEZ's respectievelijk in 2018 en 2017 zijn ingevoerd. In deze twee steden, waar de vervuilingsniveaus altijd al hoger lagen dan het nationaal gemiddelde, is de luchtkwaliteit aanzienlijk verbeterd sinds de invoering van de LEZ.
In Antwerpen is de gemiddelde jaarlijkse NO₂-concentratie gedaald van 34,94 µg/m³ in 2016 tot 24,46 µg/m³ in 2022, wat neerkomt op een daling van 30%. In Brussel is de NO2-concentratie zelfs met 37% gedaald, van 29,44 µg/m³ in 2017 tot 18,53 µg/m³ in 2022.
Gemiddelde jaarlijkse blootstelling aan PM2.5 en NO2 voor personen die in de Antwerpse of Brusselse LEZ wonen: evolutie 2016-2022
Deze significante dalingen bleven trouwens niet beperkt tot de LEZ: er werd een verbetering van de luchtkwaliteit vastgesteld tot 5 kilometer rond de LEZ’s.
In Gent, waar de LEZ recenter is ingevoerd, is het nog te vroeg om conclusies te trekken.
Een verbetering waar ook de meest kansarme wijken van profiteren
De studie onthult dat de voordelen van de LEZ’s bijzonder groot zijn in de meest kansarme wijken. In Brussel vertoonden de meest kansarme wijken initieel de hoogste vervuilingsniveaus. Tussen 2017 en 2022 is de luchtkwaliteit in deze wijken echter sneller verbeterd dan in de meest welvarende gebieden :
- een daling van de black carbon-concentratie (roet) met 0,76 µg/m³ in de meest kansarme wijken, tegenover 0,54 µg/m³ in de minst kansarme wijken
- een daling van de NO₂-concentratie met 11,75 µg/m³ in de meest kansarme wijken, tegenover 9,60 µg/m³ in de minst kansarme wijken.
Gemiddelde jaarlijkse blootstelling aan BC en NO2 voor personen die in de Brusselse LEZ wonen: evolutie 2016-2022
Zichtbare effecten op de volksgezondheid
Naast de verbetering van de milieu-indicatoren, wijst het onderzoek op een verband tussen de invoering van LEZ’s en een lager gebruik van diabetesmedicatie in de betreffende steden. Hoewel deze observatie verder moet worden onderzocht, opent ze de weg naar een beter begrip van de voordelen van milieubeleid voor de volksgezondheid.
De effecten van luchtvervuiling op de gezondheid zijn immers goed gedocumenteerd: luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten, beroertes, kankers, neurologische ontwikkelingsstoornissen en vroeggeboortes, en dan hebben we het nog niet over de verbanden die steeds vaker worden gelegd met diabetes, obesitas en dementie.
Een kans in de Europese regelgeving
De invoering van de herziene Europese richtlijn betreffende de luchtkwaliteit in december 2024 was een keerpunt. Deze richtlijn legt strengere grenswaarden vast voor de belangrijkste verontreinigende stoffen tegen 2030: 10 µg/m³ voor PM2.5 en 20 µg/m³ voor NO₂, waarden die in de buurt komen van de aanbevelingen van de WGO.
In dat kader lijken LEZ’s een belangrijk instrument om steden te helpen deze nieuwe doelstellingen te bereiken. Hun invoering vereist echter een sterk politiek engagement, en een actieve betrokkenheid van de burgers. In deze context worden lage-emissiezones een steeds belangrijkere hefboom voor het milieugezondheidsbeleid van de overheden.
