Psychosociale aandoeningen schieten verder de hoogte in, burn-out grootste stijger

Een recente analyse van de Onafhankelijke Ziekenfondsen toont een verdere stijging van het aantal psychosociale aandoeningen die leiden tot arbeidsongeschiktheid. De grootste stijging tekent zich af bij het aantal gevallen van burn-out, met een stijging van 66% tussen 2018 en 2021. Ook andere psychosociale aandoeningen gaan verder de hoogte in. De vooruitzichten zijn alarmerend en nopen tot meer aandacht voor preventie en re-integratietrajecten op maat.
Thema
Arbeidsongeschiktheid
Geestelijke gezondheid
Datum

Algemene stijging psychosociale aandoeningen

Op basis van eerder onderzoek door het RIZIV werd reeds vastgesteld dat het aantal langdurig zieken (personen die langer dan een jaar arbeidsongeschikt zijn) steeg met 20,5% tussen 2016 en 2020. Voor burn-out en depressie steeg dit zelfs met 39,2%. De uitkeringen, enkel en alleen voor deze beide diagnoses, bedroegen daardoor 1,5 miljard euro in 2019.

De Onafhankelijke Ziekenfondsen analyseerden de gegevens voor 2020, 2021 en het eerste kwartaal van 2022. In een vorige analyse stelden we reeds dat de cijfers van 2020 een daling vertoonden. Maar voor 2021 geldt een ander verhaal:

  • Het aantal depressies ging omhoog met 12 % tussen 2018 en 2021.
  • Voor burn-outs noteerden we een stijging van 66 % in diezelfde periode. Burn-out en depressies vormen samen de twee meest gestelde diagnoses.
  • Er doet zich een algemene stijging voor bij alle psychosociale aandoeningen tussen 2018 en 2021: dysthymie (langdurige depressie) met 26 %, angststoornissen met 22 %.
  • Een opvallende toename tekent zich af bij malaise en vermoeidheid. De helft van deze personen krijgt na 7 maanden de diagnose burn-out toegekend.

Musculoskeletale aandoeningen tonen een meer uiteenlopend beeld, met een continue daling in interne knieblessures (-28 % tussen 2018 en 2021), een beperkte stijging in bijvoorbeeld lage rugproblemen (+4 % tussen 2018 en 2021) en een grote stijging in epicondylitis lateralis (tenniselleboog, +42 %).

Afbeelding
arbeidsongeschiktheid per kwartaal

Uitgestelde zorg leidt ook in 2021 tot inhaalbeweging voor kankerdiagnoses

Het aantal intredes in arbeidsongeschiktheid omwille van borstkanker, groeit met 14 % in de periode 2018 tot 2021. Elk jaar worden in ons land ongeveer 11.000 vrouwen gediagnosticeerd met deze ziekte. België is wereldwijd (trieste) koploper in het aantal gevallen per inwoner.

Toch moeten we de jaarlijkse schommelingen voldoende duiden. Tussen 2019 en 2020 deed zich een daling voor van 10%. Het jaar erop nam dit cijfer opnieuw toe met 23 % ten opzichte van 2020. Een gelijkaardige evolutie zien we voor longkanker of nierkanker. Deze vaststellingen liggen in lijn met de niet-gestelde kankerdiagnoses in 2020 als gevolg van uitgestelde zorg, voornamelijk tijdens de eerste coronagolf, wat in 2021 leidde tot een inhaalbeweging.

Alarmerende prognose voor het aantal (langdurig) zieken

Indien de stijging in psychische aandoeningen zich de komende jaren doorzet, en indien het percentage mensen dat vanwege een psychische aandoening meer dan een jaar ziek is stabiel blijft, zijn de cijfers van het RIZIV maar een voorteken van wat ons nog te wachten staat. 

Bovendien kunnen we voor een aantal ziektebeelden nog een toename verwachten in aantal intredes in arbeidsongeschiktheid, gezien de inhaalbeweging die is ingezet om de zorgachterstand als gevolg van de pandemie weg te werken.

Onafhankelijke Ziekenfondsen pleiten voor een omvattend beleid, meer preventie en responsabilisering van alle betrokken actoren

Als we het tij willen keren, is een paradigmaverschuiving aan de orde. Directeur-generaal Xavier Brenez: “Het huidige systeem staat onder druk en de prognoses zijn verontrustend. Het overheidsbeleid vandaag is versnipperd en daardoor onvoldoende omvattend. We moeten op korte termijn durven investeren, en mikken op rendement op middellange en lange termijn. Investeren in preventie op en naast de werkvloer, en in het bijzonder met aandacht voor mentale gezondheid, is van cruciaal belang. Ook re-integratie van (langdurig) zieken moet efficiënter.” 

De Onafhankelijke Ziekenfondsen pleiten eveneens voor begeleiding door experten en netwerken op de werkvloer, om enkele algemeen erkende goede praktijken inzake preventie en begeleiding naar werk te kunnen implementeren, ter ondersteuning van de preventieadviseur-arbeidsartsen. Responsabilisering van werkgevers moet vooral op een constructieve manier kunnen gebeuren. 

Er is een structureel tekort aan adviserend artsen bij de ziekenfondsen. Nochtans zijn zij, samen met de multidisciplinaire teams van de ziekenfondsen, de behandelend artsen en de preventieadviseur-arbeidsartsen, sleutelfiguren voor een optimale opvolging van de half miljoen langdurig zieken in België. Bovenop dit cijfer tellen we jaarlijks nogmaals ongeveer 500.000 nieuwe intredes in arbeidsongeschiktheid.

Ten slotte is het van groot belang om het overleg tussen de betrokken partijen te faciliteren. Er moet snel een communicatieplatform komen dat, binnen de geldende regelgeving, snelle uitwisseling van informatie vergemakkelijkt en het re-integratietraject flexibeler maakt naargelang de situatie van de persoon in arbeidsongeschiktheid.