Een bemoedigende daling
De cijfers tonen dat tussen juli 2024 en juni 2025 het aantal gebruikers en het totale volume aan afgeleverde antibiotica is afgenomen. Tussen juli 2024 en juni 2025 daalden zowel het aantal gebruikers als het totale volume van afgeleverde antibiotica.
- Minder patiënten: 29,5% van de leden kreeg minstens één antibioticum via de openbare apotheek, tegenover 33,4% een jaar eerder. Vooral bij kinderen is de daling opvallend.
- Een mildere winterpiek: In de wintermaanden (december tot februari), wanneer het antibioticagebruik doorgaans piekt, kreeg maandelijks maximaal 4,6% van de leden een antibioticum. Dat is duidelijk minder dan in de vorige winters: maximaal 5,5% in 2023-2024 en maximaal 6,5% in 2022-2023.
- Een dalend volume: het totaal aantal afgeleverde doses daalde van 15,6 naar 13,8 miljoen Defined Daily Doses (DDD), wat neerkomt op een relatieve daling van 11,5%, in lijn met de relatieve daling van het aantal antibioticagebruikers. Rekening houdend met de groei van het ledenaantal is deze evolutie extra positief. Ook het gemiddelde gebruik, uitgedrukt in dagdosissen per 1000 leden per dag, nam af: van 17,8 naar 15,7.
Deze daling weerspiegelt de gezamenlijke inspanningen van de gezondheidssector: de uitvoering van het Belgische nationale ‘One Health’ actieplan tegen antimicrobiële resistentie (AMR), een voorschrijfbarometer voor huisartsen met individuele feedback, sensibiliseringscampagnes georganiseerd door de ziekenfondsen, en andere initiatieven die gericht zijn op rationeler antibioticagebruik.
“Dit is een bemoedigend signaal. We zien nu de eerste effecten van sensibiliseringscampagnes en beleid dat een verantwoorde voorschrijfwijze en gebruik moet bevorderen,” aldus Evelyn Macken, apotheker bij de Onafhankelijke Ziekenfondsen. “Maar we moeten waakzaam blijven en afwachten of deze trend zich voortzet. Antibioticumovergebruik blijft een belangrijke uitdaging voor de volksgezondheid, en België heeft nog een weg te gaan om de gestelde doelen te bereiken.”
Meeste doelen nog buiten bereik
Ondanks deze positieve evolutie blijven de meeste nationale en internationale doelstellingen nog buiten bereik:
- De beoogde reductie van 40% van het volume tegen 2030 is voorlopig niet haalbaar.
- De verhouding amoxicilline ten opzichte van amoxicilline met clavulaanzuur blijft te laag.
- Het aandeel 2delijnsantibiotica, gebruikt wanneer eerstelijnsbehandeling faalt, vertoont een dalende trend, maar bedraagt nog steeds 43%, meer dan het dubbele van de aanbevolen grens van 20%.
Er is echter ook goed nieuws: een belangrijke doelstelling werd wel bereikt. De antibiotica die door de WHO worden geïdentificeerd als “Access”, antibiotica die doeltreffend zijn tegen veelvoorkomende infecties en met een laag risico op resistentie, maken inmiddels 71% het totale volume uit. Daarmee wordt de streefwaarde van 65% ruimschoots overschreden.
Vandaag verminderen om morgen te kunnen behandelen
Infecties resistent voor antibiotica vormen een groeiende uitdaging: infecties worden moeilijker te behandelen en leiden jaarlijks tot ongeveer 600 sterfgevallen in België. Bovendien houdt één op 11 infecties verband met een resistente bacterie. Zelfs routine-ingrepen kunnen daardoor risico’s inhouden wanneer doeltreffende antibiotica ontbreken.
Het rationeel gebruik van Antibiotica blijft dan ook van cruciaal belang. Om hun werkzaamheid te behouden, is inzet nodig op alle niveaus. In aanvulling op de verdere sensibilisering van de burgers over het juiste gebruik van antibiotica formuleren de Onafhankelijke Ziekenfondsen aanbevelingen voor de overheden, gezondheidsprofessionals en burgers.
- Overheden:
- Zet de maatregelen uit het Belgische AMR-actieplan voort, met een nauwe samenwerking tussen de domeinen menselijke gezondheid, diergezondheid en milieu.
- Stimuleer de beschikbaarheid van adequate verpakkingen en voer, wanneer adequate verpakkingen niet beschikbaar zijn, de mogelijkheid van aflevering per eenheid in voor antibiotica. Zo wordt het risico op overconsumptie en zelfmedicatie beperkt
- Gezondheidsprofessionals:
- Maak gebruik van beslissingsondersteunende tools om enkel antibiotica voor te schrijven wanneer dat echt nodig is, en zo de risico’s op resistentie te beperken.
- Versterk de rol van apothekers in het informeren en begeleiden van patiënten tijdens hun behandeling.
- Burgers:
- Respecteer altijd het voorschrift: gebruik antibiotica nooit opnieuw zonder medisch advies, en volg de voorgeschreven dosering en duur nauwgezet.
- Raadpleeg betrouwbare informatiebronnen, zoals praatoverantibiotica.be om goed geïnformeerd te blijven over correct antibioticagebruik.
“Een slecht gebruikt antibioticum vandaag kan morgen zijn werking verliezen. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid”, besluit Macken.
