Uitstel van verzorging wegens COVID-19

COVID-19 heeft immers een grote invloed gehad op ons gezondheidszorgsysteem. Dat blijkt uit de nieuwe studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, gebaseerd op de gegevens over de terugbetaling van geneeskundige verzorging en het gebruik van geneesmiddelen door personen met een chronische aandoening.
Thema
Anders
Datum

Context

Het uitstel of de annulering van verzorging is dus duidelijk zichtbaar tijdens het jaar dat door de pandemie wordt getroffen, zowel voor chronisch zieken als voor mensen zonder chronische aandoening. Het aantal leden (chronisch ziek of niet) dat contact had met een arts, dat ten minste één terugbetaald geneesmiddel kocht in een apotheek of dat werd opgenomen in een ziekenhuis met of zonder overnachting, is tussen 2019 en 2020 namelijk aanzienlijk gedaald.

Leden van de Onafhankelijke Ziekenfondsen die beroep hebben gedaan op hun ziekteverzekering voor de terugbetaling van geneeskundige verstrekkingen of geneesmiddelen (2019 en 2020)

tableau chronisch zieke and niet chronisch

Vermindering van de fysieke consultaties

Algemene geneeskunde

In 2020 is het aantal consultaties en bezoeken bij de huisarts sterk gedaald in maart (-17 %), april (-51 %) en mei (-36 %) ten opzichte van dezelfde maanden in 2019. Tijdens de laatste 3 maanden van 2020, die overeenkomen met de tweede golf van de pandemie, zien we opnieuw een daling (-17 %) van de fysieke contacten met een huisarts in vergelijking met dezelfde maanden in 2019.

Fysieke contacten (consultaties en bezoeken) met een huisarts in 2019 en 2020 
tableau algemene geneeskunde

Gespecialiseerde geneeskunde

In 2020 is het aantal consultaties en bezoeken met een specialist aanzienlijk gedaald in maart (-40 %), april (-79 %) en mei (-44 %) in vergelijking met dezelfde maanden in 2019. In het laatste trimester van 2020 merken we een beperktere daling (-21 %) van de fysieke contacten met een gespecialiseerde arts in vergelijking met hetzelfde trimester van 2019.

Fysieke contacten (consultaties en bezoeken) met een gespecialiseerde arts in 2019 en 2020 
Gespecialiseerde geneeskunde

Impact van de teleconsultaties

Verzorging op afstand per telefoon of video met een zorgverlener (huisarts of specialist) heeft ervoor gezorgd dat de impact van COVID-19 op de contacten met de huisarts en specialisten opgevangen kon worden en er dus een zekere continuïteit van de verzorging van chronisch zieken in deze sectoren kon worden gewaarborgd.

Fysieke contacten en contacten op afstand met een huisarts of specialist in 2019 en 2020 
Impact van de teleconsultaties

Tussen maart en mei 2020 werden bijna de helft van de fysieke contacten uitgesteld of geannuleerd, en vervangen door contacten op afstand. Terwijl de daling van het aantal fysieke contacten in de huisartsgeneeskunde en de gespecialiseerde geneeskunde in maart 27 %, in april 63 % en in mei 39 % bedroeg ten opzichte van 2019, is ze slechts 7 % in maart, 27 % in april en 18 % in mei wanneer we ook de contacten op afstand meetellen. Vanaf juni zien we zelfs dat het uitstel (of de annulering) van fysieke contacten volledig wordt opgevangen door contacten op afstand.

Geneesmiddelen

Tussen maart en mei 2020, is de aflevering van geneesmiddelen in apotheken aan mensen met chronische aandoeningen zelfs met 10 % gestegen ten opzichte van dezelfde periode in 2019. Tussen juni en december 2020 is de aflevering relatief stabiel gebleven (-2 %) ten opzichte van het voorgaande jaar.

Anderzijds daalde, tussen maart en mei 2020, het aantal afleveringen met 29 % voor NSAI's, 9 % voor anti-asthmatica en 16 % voor antibiotica in vergelijking met dezelfde periode in 2019. Tussen juni en december 2020 is de aflevering van deze geneesmiddelen ook gedaald ten opzichte van 2019 (-18 % voor NSAI's, -15 % voor anti-astmatica en -19 % voor antibiotica).

Vaccin > In de laatste drie maanden van 2020 is het aantal griepvaccinaties met 33 % gestegen ten opzichte van dezelfde periode van het jaar daarvoor. Dit wijst erop dat risicopersonen in de context van COVID-19 meer gebruik hebben gemaakt van vaccinatie om de gevolgen van een griepepidemie, die bovenop de gevolgen van de COVID-19-pandemie zou komen, te voorkomen.

Hospitalisatie

Zowel de klassieke ziekenhuisopnames als dagopnames zijn aanzienlijk gedaald tijdens de eerste golf van de pandemie (tussen maart en mei 2020). In vergelijking met vorig jaar, was er in 2020 een daling van het aantal verblijven met ten minste één overnachting. In maart was dit 22 %, april 49 % en mei 37 %. Voor daghospitalisaties was dit 15 % in maart, 46 % in april en 27 % in mei ten opzichte van 2019.

Pediatrie, neuropsychiatrie, diagnose en chirurgische behandeling, en medische diagnose en behandeling voelden deze dalingen het meest. Intensive care en geriatrische afdelingen werden het minst getroffen door de pandemie, wat waarschijnlijk te verklaren is door het feit dat deze diensten het tijdens beide golven bijzonder druk hadden met COVID-19-patiënten.

Urgences

In maart-mei 2020 en oktober-december 2020) was de daling ongeveer 25 % in vergelijking met 2019. Tussen de twee golven van de pandemie (tussen juni en september 2020) bedroeg de daling van het gebruik van de intensive care 13 % ten opzichte van 2019. Het effect van de pandemie op de intensive care was dan ook groter in beide golven van de epidemie.

De spoedopnames lijken dus verstoord te zijn door de essentiële maatregelen die zijn genomen om de COVID-19-pandemie in te perken.

Aanbevelingen van de Onafhankelijke Ziekenfondsen

  • Hoe kunnen we bij een nieuwe pandemie voldoen aan de behoeften van chronische patiënten? Volgens de Onafhankelijke Ziekenfondsen is het noodzakelijk dat alle actoren in de gezondheidszorg een precieze planning (‘pandemieplan’) van deze behoeften opstellen om duidelijke maatregelen te treffen.
  • Dringende verzorging mag niet worden uitgesteld uit vrees voor COVID-19-gerelateerde morbiditeit of mortaliteit. Bestaande gezondheidsdiensten moeten kunnen blijven functioneren. Alleen zo kunnen we gezondheidsproblemen voorkomen, die nog erger zijn dan de epidemie zelf. Daarom is het essentieel dat de opsporing en opvolging van kanker en hart- en vaatziekten blijft voortduren, ook tijdens een gezondheidscrisis.
  • Als verzekeringsinstelling dringen wij aan op meer preventie en sensibiliseringsacties voor chronische patiënten, zodat ze hun ziekte beter kennen en kunnen beheren. Zo verkleinen we de risico's van een te late behandeling, waardoor mensen met spoed moeten worden opgenomen en ernstig ziek worden.
  • Raadplegingen per telefoon of video maakten dat tijdens de pandemie een goede continuïteit van de verzorging mogelijk was. Maar ook buiten de context van een pandemie zijn teleconsultaties zinvol, als er een duidelijk wettelijk kader de kwaliteit en veiligheid van de zorg waarborgt. Een blijvende ondersteuning per telefoon of videocall kan in elke situatie de continuïteit van de verzorging verbeteren, voor zowel chronisch als niet-chronisch zieken.