Kwetsbare groepen
De Rechtvaardige Transitie heeft als doelstelling om de transitie naar een klimaatneutrale gemeenschap en economie op rechtvaardige wijze te laten verlopen, zodat niemand aan zijn lot wordt overgelaten. Om deze transitie rechtvaardig te laten verlopen moeten de kwetsbare groepen in onze samenleving ondersteund en begeleid worden om mee deze transitie te maken. Via het Just Transition Fund maakt Europa hiervoor middelen vrij. Enerzijds beschikt niet iedereen over de middelen om in de eigen leefomgeving deze transitie te maken (vb. woning isoleren, minder vervuilende auto kopen, zonnepanelen installeren, …). Anderzijds ondervindt niet iedereen op dezelfde wijze de impact van klimaatsverandering of milieuvervuiling. In een recent rapport van UNICEF wordt aangegeven dat kinderen in armere gezinnen bijzonder kwetsbaar zijn: Children in poorer households and other disadvantaged sub-groups experience the greatest environmental risk and harm. In dit rapport scoort België trouwens niet goed met een 36e plaats op 39 landen.
De klimaatverandering beïnvloedt ook de sociale en ecologische determinanten van gezondheid: schone lucht, veilig drinkwater, voldoende voedsel en veilige onderdak. De kwetsbare personen en groepen moeten een centrale plaats krijgen in het toekomstig Just Transition-plan. Bepaalde groepen, zoals kinderen, ouderen en personen met chronische aandoeningen ondervinden meer last van de effecten van klimaatverandering of vervuiling, denken we daarbij bijvoorbeeld aan de effecten van hitte. Zwangere vrouwen zijn eveneens zeer kwetsbaar voor de gevolgen van bijvoorbeeld luchtvervuiling. Personen uit lagere sociaal-economische groepen (personen in werkloosheid, met een laag inkomen en/of lagere opleiding) zijn eveneens kwetsbaarder voor de effecten van klimaatverandering en milieuvervuiling, door bijvoorbeeld de aard van hun werk of de povere woonomstandigheden. De stedelijke omgeving kan ook een impact hebben op de kwetsbaarheid van de inwoners, zoals de urban heat islands tijdens de zomermaanden.
Een concreet voorbeeld? Met het project CurieuzenAir werd in 2021 de luchtkwaliteit in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gemeten, en dat bracht “luchtongelijkheid” aan het licht: er is een duidelijk verband tussen de sociaaleconomische status van de Brusselaars en de luchtkwaliteit op hun woonlocatie. In gebieden met een hogere bevolkingsdichtheid is er meer luchtvervuiling en mensen met een hoger inkomen hebben meestal een betere luchtkwaliteit op hun woonplek (ondanks het feit dat ze meer auto’s hebben). Zo heeft men ook vastgesteld dat families in grote steden vaak zelf geen wagen bezitten maar wel met de nefaste gevolgen van woon-werkverkeer geconfronteerd worden.
Gezondheidszorg
The Lancet Countdown rapport uit 2022 laat er geen twijfel over bestaan: de impact van de klimaatsverandering op onze gezondheid is gigantisch, en onze gezondheidszorgsystemen zijn onvoldoende voorbereid op de gevolgen ervan, alhoewel deze meer en meer de gevolgen van de klimaatverandering voelen. De Wereldgezondheidsorganisatie wijst sinds enkele jaren op de noodzaak om te werken aan de versterking van de klimaatbestendigheid en ecologische duurzaamheid van zorginstellingen. Op vraag van de FOD Volksgezondheid werd in 2021 een studie uitgevoerd en gepubliceerd onder de titel “Impact of climate change on the health care system in Belgium” . Het geeft een precies overzicht van de impact van de klimaatverandering op de volksgezondheid en de mogelijke evoluties hierrond. Ook de zorg werd geëvalueerd. De aanbeveling is duidelijk: We recommend the establishment and financing of a long-term climate-resilience action plan for healthcare infrastructure.
In de zorgsector werden al heel wat initiatieven genomen, zoals actieplannen om de hitte het hoofd te bieden of een duurzamer beleid te voeren in de zorginstellingen. Maar het rapport toont ook aan dat er nog vele uitdagingen aangepakt moeten worden. Er werd trouwens een nieuwe set van federale adaptatiemaatregelen uitgewerkt voor de periode 2023-2026 met 28 maatregelen voor een klimaatbestendige samenleving tegen 2050. Deze betreffen 8 actiegebieden waaronder gezondheid.
